Diz yan bağları nedir ve ne görev yapar?
İç Yan Bağ, dizin iç kısmında yer alan, yüzeyel ve derin iki kısımdan oluşan bir bağdır. Yüzeyel kısım uyluk iç bacak iç kısmının altına kadar uzanır. Derin kısım ise eklem kapsülünden başlar ve iç menisküse yapışır.
Dış yan bağ, kompleks bir bağ grubunun parçasıdır (posterolateral köşe adı verilen). Bu grup içerisinde popliteofibuler bağ, popliteus bağı, arkuat bağ, kısa lateral bağ ve posterolateral eklem kapsülü yer aldığı farklı bağlar vardır.
Her iki bağ da dizin dışa veya içe açılmasını önler ve dizin sağlamlılığında çapraz bağlarla birlikte önemli rol oynarlar.
Diz yan bağları nasıl yaralanır?
İç yan bağ dizin iç kısmının açılmasına engel olduğu için ayakta dururken dize yandan gelen darbelerde aşırı gerilmeye bağlı olarak yaralanabilir. Bu durumda dizin iç kısmı açılırken dış kısmı daralır. Bu yaralanma tek başına olabileceği gibi diğer bağ yaralanmaları ile birliktede olabilir. İç yan bağ ile birlikte en sık yaralanan yapılar ön çapraz bağ ve menisküstür.
Dış yan bağda ise mekanizme tam ters olarak işler. Dizin iç tarafına gelen darbe ile dış taraf açılırken iç taraf kapanır ve dış yan bağda artan gerginlik yaralanmaya yol açabilir. Beraberinde posterolateral köşe yaralanması olabilir.
Şikayetler Nelerdir?
En sık gözlenen bulgu bağ üzerine basmakla alınan hassasiyettir. Yırtılan bağ üzerinde şişlik meydana gelir. Ciddi yaralanmalarda hasta dizde boşalma olmasından şikayet edebilir. Bulgular yaralanmanın şiddetine göre değişiklik gösterir.
- Evre I lezyon: Yan bağda tam olmayan bir yırtık vardır. Bağın devamlılığı vardır ve bulgular genellikle hafiftir. Hasta yan bağ üzerine basınca ağrıdan şikayet eder. 1-2 hafta içerisinde tedaviyle spora dönebilirler.
- Evre II lezyon: Bağdaki yırtık tam değildir. Sıçrama veya dönme hareketi sırasında hasta dizinde boşalmadan şikayet edebilir. Ağrı ve şişlik daha belirgindir ve günlük işlere dönüş için 3-4 haftalık bir tedavi süresi gerekir.
- Evre III lezyon: Bağ tam yırtıktır. Bağ üzerinde belirgin hassasiyet ve şişlik vardır. Hasta dizini bükmekte zorlanır. Dizde boşalma normal yürüyüşte dahi olur.
Tanısı nasıl konur?
Yan bağ yaralanmalarında tanı sıklıkla klinik olarak konur. Ön-arka ve yan grafilerde kopma kırıklar görülebilir. MRG diğer eklem içi dokularda eşlik eden yaralanma olup olmadığını göstermek için değerlidir.
Diz yan bağ yaralanmalarının tedavisi nasıl yapılır?
Erken dönemde eğer diz içerisinde bir şişlik varsa dizdeki kan boşaltılmalıdır. Erken dönemde bandaj uygulaması, hareketin kısıtlanması ve buz uygulanması hastanın rahatlatılması açısından önemlidir. Bundan sonraki süreçte iç ve dış yan bağlar için farklı yaklaşımlar söz konusudur.
İç Yan Bağ: Fizik tedavi öncelikli olarak düşünülmelidir. Yaralanmanın şiddetine göre değişen farklı programlar uygulanır.
- Evre I yaralanmalarda: bacağı kalp seviyesinin yukarısına kaldırma ve buz uygulama tavsiye edilir. Kısa süreli koltuk değneği kullanımı önerilir. Üzerine ağrının izin verdiği ölçüde yük vermesine müsaade edilir. Erken harekete başlanması önemlidir.
- Evre II yaralanmalarda: Harekete izin veren menteşeli bir dizlik verilir. Üzerine ağrının izin verdiği ölçüde yük vermesine müsaade edilir. Bağlara stres binmeden diz çevresi kaslarını kuvvetlendirmek için egzersizlere başlanır.
- Evre III yaralanmalarda: Dizlik en az dört hafta süreyle kullanılmalı, üzerine erken dönemde yük verilmemelidir. Bu yaralanmalarda iyileşme süresi 8-12 haftadır.
İç yan bağ yaralanmalarında ameliyatsız yöntemler sıklıkla yeterlidir. Ancak eğer hasta bu tedaviden fayda görmezse çapraz bağ veya menüsküs lezyonu açısından tekrar değerlendirilmeli ve cerrahi planlaması yapılmalıdır.
Dış Yan Bağ:
- Evre I ve II yaralanmalar: İç yan bağ gibi tedavi edilir. Ancak menteşeli dizlik en az 4-6 hafta kullanılmalıdır.
- Evre III yaralanmalarda: Cerrahi gerekir, çünkü posterolateral köşe sıklıkla yaralanmaya eşlik eder ve dizde dönme sırasında sağlamlık kaybı olur. Ameliyat sonrası yaklaşık 3 ay dizlik kullanımı ve yoğun fizik tedavi programı gereklidir.
